Dat Wintertuin meer is dan alleen maar een festival weten de meeste kenners inmiddels wel. Het literaire productiehuis Wintertuin organiseert niet alleen het gelijknamige festival, maar begeleidt ook talent, maakt literaire voorstellingen en geeft boeken uit. Afgelopen zaterdagavond mocht het publiek van alle drie getuige zijn op de festivalavond in poppodium Doornroosje.
Een vraag van de Amerikaanse auteur A.M. Homes stond dit jaar centraal: Hoe kun je optimistisch zijn in een tijd die niet gekenmerkt wordt door optimisme? Tijdens het festival werd naar antwoorden op die vraag gezocht. Zo was er een symposium over engagement in de literatuur, een college van dominee Gremdaat en de zaterdagavond werd met een korte lezing van Bas Heijne geopend. Heijne koppelde de keuze voor Imagine als nummer één in de Top 2000 aan de gevolgen van de aanslagen in Parijs en het daaruit voorkomende gevoel dat de wereld niet is zoals die zou moeten zijn. De vraag wat kunst vermag is daardoor weer actueel en ook de vraag of een schrijver daarin mee moet gaan. Heijne concludeerde tot slot dat literatuur geen hoop geeft, maar een vormgever is van hoop. We snappen door sommige boeken beter dat de wereld gecompliceerd is.
Na de geslaagde opening volgde in hoog tempo een groot aantal optredens. Opvallend was dat een flink deel van de auteurs zeer recent werk publiceerde. Renger van Nyk de Vries is pas begin november gepubliceerd, Bidden en vallen van Henk van Straten is splinternieuw evenals Het monogame drama van Simone van Saarloos en Honorair kozak van Tommy Wieringa. Nog nieuwer zijn de chapbooks van een viertal jonge schrijvers uit de stal van het productiehuis dat Wintertuin een jaar geleden is begonnen. Die pre-debuten werden een dag eerder ten doop gehouden en dat leverde al een geslaagde avond op vol sterke optredens. Hoogtepunt was wellicht het verhaal van Lotte Lentes die de overeenkomsten tussen haar hoofdpersoon en geradicaliseerde leeftijdsgenoten beschreef, maar ook de poëzie van Wout Waanders, het ongemakkelijke verhaal van Juliet Gaugnon en de performance van Helena Hoogenkamp waren prachtig.
Helena Hoogenkamp
De zaterdagmiddag werd ook nog Uut de bron ten doop gehouden. Dennis Gaens stelt in het voorwoord dat broeder Dieleman wat hem betreft een van de origineelste artiesten is die we in Nederland hebben en na lezing van Uut de bron ben ik geneigd het met hem eens te zijn. Dat alle teksten van de in het Zeeuws Vlaams zingende muzikant nu ook verkrijgbaar zijn doet recht aan prachtige liedjes als Zilverspa, Leger van de heer en Adriana. Tijdens de presentatie werd voor een select publiek ruim een uur opgetreden met muziek, beeld en opgenomen gesprekken en geluiden. Het programma dat hij in een kleedkamer van Doornroosje verzorgde was nog intiemer: een twintigtal mensen zat om hem heen terwijl hij met slechts een banjo een paar nummers speelde. Tsead Bruinja dook er ook nog op voor een Friese toegift.
Naast Dieleman traden ook enkele andere artiesten op in de kleedkamers. Het is tekenend voor hoe Wintertuin geen ruimte onbenut liet om grote en nieuwe namen het woord te geven. De optredens in de grote zaal werden voorafgegaan door korte voordrachten van de chapbook schrijvers en ook ander talent trad op. Kunstbende winnares Jante Wortel las een prachtig verhaal voor, Write Now! winnares Mirke Kist was er ook en in het café stond NNENN, de band waarin de Deventer stadsdichter Johanneke ter Stege speelt. Hoogtepunten in de grote zaal waren optredens van Toon Tellegen die samen met muzikanten Corrie van Binsbergen en Albert van Veenendaal schitterde. Tommy Wieringa begon zijn optreden met de mededeling dat zijn moeder aan het begin van de dag is overleden, maar dat hij haar had beloofd over haar te spreken. Hierna volgden twee verhalen waaronder een prachtig verhaal over een overleden oom die als laatste wens had om boven Borkum uitgestrooid te worden. Het bleek alleen niet zo gemakkelijk om zijn laatste resten te verstrooien.
Jante Wortel
Na al deze hoogtepunten was het tijd voor de groots aangekondigde afsluiter Dichters & drags. Een drietal dragqueens en één dragking traden samen op met een viertal dichters. Wat een spannend programma had kunnen zijn werd een gênante vertoning. Dit lag niet aan de dichters: Joost Oomen, Daan Doesborgh, Roos Vlogman en Martin Rombouts schreven goede gedichten die mooi werden voorgedragen. Helaas moet iemand het onzalige idee hebben gehad dat de dragqueens en -king ook wel wat konden voordragen en dus krijgen we slechte voordrachten van het werk van Annie MG Schmidt en Hugo Claus, twee sinterklaasgedichten die uit een schoen worden gevist en ook nog eens teksten die het publiek eerder op de avond in een poesiealbum kon neerpennen. Het was alsof je naar de bonte avond van een brugklas zat te kijken en dan precies het groepje dat zichzelf veel te lollig vindt en te lang doorgaat. Dat dan juist die ‘jonge onstuimige dichters’ elk maar één gedicht voordroegen maakte het nog eens extra sneu.
Joost Oomen
Gelukkig maakt een mislukt programmaonderdeel nog geen mislukt festival van Wintertuin. Daarvoor waren de goede optredens en presentaties in de meerderheid. De chapbook auteurs gaan nog vaker optreden en de liedjes op Uut de bron hoop ik nog heel vaak te horen.
Maarten Praamstra
Het bericht Reportage: Wintertuinfestival verscheen eerst op Tzum.
